سلیاک

سلیاک ، علائم آن ، کنترل علائم و تست های تشخیصی

سلیاک نوعی اختلال خودایمنی می باشد که طیفی از علائم مختلف شامل علائم گوارشی خستگی، عوارض جلدی و سوءتغذیه را به دنبال دارد که این علائم به دنبال عدم هضم گلوتن که نوعی پروتئین در گندم ، جو و گندم سیاه(چاودار) میباشد ، روی می دهد. البته این علائم در افراد مختلف متفاوت بوده و همه افراد ،همه این علائم را تجربه نمی کنند .
این مجموعه پاسخ های ایمنی منجر به ایجاد التهاب و از بین رفتن پرزهای گوارشی در روده باریک می شود .

8 علامت شایع سلیاک در بیماران مبتلا به سلیاک

1-اسهال:از شایع ترین علائم بیماری سلیاک بوده که 43% افراد مبتلا به این اختلال آن را تجربه میکنند و به دنبال رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن تا حدود زیادی این مشکل برطرف می شود .

2-نفخ: از دیگرعوارض شایع سلیاک می باشد . گلوتن همچنین موجب ایجاد نفخ و سایر عوارض گوارشی مانند دل درد و خستگی در افراد سالم در غیاب سلیاک نیز می شود.

3-خستگی و کاهش انرژی از علائم شایع سلیاک بوده که به دنبال رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن بهبود می یابد. سلیاک منجر به اختلالات خواب میشود که به دنبال آن خستگی و ضعف روی میدهد و همچنین به دنبال سلیاک جذب گوارشی ویتامین ها و موادمعدنی به دنبال از بین رفتن پرزهای روده باریک کاهش یافته و منجر به کاهش انرژی می شود.

4-کاهش وزن :کاهش ناگهانی وزن و عدم توانایی در تثبیت وزن از علائم زودهنگام سلیاک می باشد که به دنبال عدم جذب مواد مغذی اتفاق می افتد. به دنبال رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن وزن افراد افزایش یافته و به شاخص توده بدنی متعادل دست می یابند.

5-کم خونی به دنبال کمبود آهن در 40% بیماران مبتلا به سلیاک رخ می دهد.در این اختلال جذب گوارشی آهن کاهش یافته که به دنبال آن فرآیند تولید گلبول های قرمز سالم دچار اختلال شده و کم خونی روی می دهد.

علائم کم خونی ناشی از کمبود آهن ،خستگی ،ضعف ،کمردرد، سردرد و سرگیجه می باشد .

6-یبوست: گرچه سلیاک در برخی افراد منجر به بروز اسهال می شود در برخی افراد دیگر منجر به بروز یبوست می شود. در این اختلال پرزهای گوارشی مسئول جذب مواد مغذی در روده باریک تخریب شده و هنگام عبور مواد غذایی از دستگاه گوارشی مواد مغذی جذب نمی شوند اما در عوض رطوبت زیادی از توده غذایی جذب شده که منجر به ایجاد مشکل در دفع مدفوع و ایجاد یبوست می شود. همچنین به دنبال رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن رفع این مشکل پیش بینی نمی شود زیرا در این رژیم غذایی بسیاری از غذاهای حاوی فیبر مانند غلات منع مصرف دارند.

7-افسردگی: این عامل به دنبال استرس و اختلالات غذایی روی می دهد که منجر میشود افراد به سختی رژیم غذایی فاقد گلوتن را بپذیرند.

8- راش های پوستی ملتهب : درماتیت هرپتی فرم در 17% افراد مبتلا به سلیاک رخ میدهد که به صورت بثورات جلدی خارشی و تاول دار در نواحی بازو ، زانو ها و باسن رخ میدهد. در افراد مبتلا به سلیاک که این علامت بروز میکند به ندرت علائم گوارشی همزمان با این علامت روی می دهد.

علائم سلیاک در کودکان :

زمان شروع علائم و دوام و شدت آنها در کودکان مبتلا به سلیاک در طیف متنوعی قرار می گیرد.

در بعضی کودکان علائم بلافاصله بعد از مصرف گلوتن بروز می یابد که به طور معمول سریعتر هم درمان می شوند. گروه دیگر علائمی دارند که ممکن است روزها و هفته های متعددی طول بکشد در حالی که گروه دیگر هیچ گونه علامتی ندارند.

علائم این اختلال در سنین مختلف متفاوت میباشد مثلا علائم شایع در نوزادان و کودکان نوپا به شرح زیر میباشد :

-نفخ ، استفراغ، اسهال ، سوءتغذیه،کاهش رشد وافزایش تحریک پذیری
علائم سلیاک در کودکان در سنین مدرسه :
یبوست ، اسهال ، کاهش وزن غیر متعارف و عدم وزن گرفتن، دل درد و تورم در ناحیه شکم به علت نفخ یا یبوست

علائم سلیاک در نوجوانان :

بلوغ تاخیری ، کاهش رشد ، کاهش وزن غیرمتعارف، خستگی ، درد مفاصل و استخوان ها، سردرد های متعدد و میگرنی، راش های پوستی ، زخم های دهانی ، افسردگی و استرس

عدم درمان سلیاک مشکلات زیر را به همراه دارد :

کمبود جذب مواد مغذی یا سوءتغذیه، ناباروری، پوکی استخوان ،نفروپاتی ناشی از مصرف گلوتن ، بی حسی ، گزگز عضلات به دنبال نوروپاتی ، درد های عضلانی، مفاصل و استخوان ها

سلیاک نوعی بیماری خودایمنی بوده که طی آن سیستم ایمنی بدن به سلول های سالم بدن حمله می کنند. مطالعات نشان میدهند که وقوع یک نوع بیماری خود ایمنی در بدن 25% ،احتمال وقوع سایر بیماری های خودایمنی را افزایش می دهد . سایر بیماری های خودایمنی که همزمان با بیماری سلیاک ریسک وقوع آنها افزایش می یابد :

آرتریت روماتوئید، کولیت اولسراتیو، بیماری کرون(Crohn) ، مالتیپل اسکلروزیس(MS) ،بیماری هاشیموتو ، سندروم گریو و لوپوس اریتماتوز سیستمیک(SLE)

نحوه مدیریت علائم سلیاک

این بیماری درمان قطعی ندارد و لی با رعایت حداکثری رژیم غذایی فاقد گلوتن میتوان علائم آن را کنترل کرد که این بدین معنی است که افراد مبتلا بایستی از مصرف تمامی محصولات حاوی گندم ، جو ، چاودارو جو دوسر خودداری کرده مگر این که این محصولات حاوی برچسب فاقد گلوتن باشند.

غذاهایی که باید از مصرف آنها پرهیز شود مگراینکه حاوی برچسب فاقد گلوتن باشند:

پاستا ، نان ، کیک ها ، انواع شیرینی و بیسکوئیت ها ، مخمر آبجو ، کلوچه ، انواع چاشنی ها و سس ها
خوشبختانه مواد غذایی زیادی وجود دارند که به طور طبیعی فاقد گلوتن می باشند .عدم مصرف غذاهای فرآوری شده ، مصرف غذاهای کامل و مطالعه برچسب مواد غذایی همگی به رعایت رژیم غذایی فاقد گلوتن کمک می کنند .

مواد غذایی قابل مصرف در اختلال سلیاک:

گوشت، مرغ و غذاهای دریایی ،تخم مرغ، لبنیات ومیوه‌ها
غلات فاقد گلوتن :کینوآ ،برنج ،گندم سیاه یا چاودار ،ارزن
،سبزیجات ،حبوبات، آجیل چربی‌های سالم گیاهان و ادویه جات ،ترشی جات

-آزمایش های خون جهت تشخیص بیماری سلیاک هنگام مصرف فرآورده های حاوی گلوتن
1-اندازه گیری سطح آنتی بادی IgA (تستtTG)
2-اندازه گیری نسبت آنتی بادی IgA/IgG (تست DGP)
تست tTG معمول ترین تست برای تشخیص سلیاک میباشد ولی در صورت عدم جوابدهی از تست DGP استفاده میشود.

-آزمایش خون جهت اطمینان از بهبود سلامت بیماران مبتلا به سلیاک

اهمیت این آزمایش ها در موارد زیر می باشد :

1-اطمینان از بهبود شرایط فیزیولوژیک روده بعد از تخریب پرزهای آن در تماس با گلوتن
2- بررسی و پیگیری بیماری ها و کمبودهای تغذیه ای مرتبط با بیماری سلیاک
تعدادی از آزمایش ها جهت پیگیری اختلالات مرتبط با ابتلا به سلیاک شامل موارد زیر میباشد :
1-تست های T3,T4,TSH و Thyroid antibodies جهت بررسی عملکرد غدد تیروئید
2-تست های اندازه گیری سطح ALT, AST و Alkaline Phosphatase و bilirubin جهت بررسی عملکرد کبد
3-تست های آنالیز مقادیر منابع آهن شامل iron binding capacity ، ferritin و serum iron جهت بررسی اختلالاتی مانند خستگی و تنگی نفس
4-اندازه گیری CBC اندازه گیری سطح کلی سلول های خونی
5-اندازه گیری سطح فولیک اسید و ویتامین B12
6-اندازه گیری سطح ویتامین D، کلسیم و هورمون پاراتیروئید جهت بررسی ریسک شکستگی استخوان
7-تست اندازه گیری سطح B6،B12و کارنیتین جهت بررسی علل گزگز اندام ها،عدم تعادل در راه رفتن ، مه مغزی و خستگی


منبع مقاله