متادون چیست؟

متادون در دسته ای از داروها قرار دارد که به عنوان اپیوئیدها و یک داروی ترک اعتیاد شناخته می شوند. این دارو در جنگ جهانی دوم توسط آلمان تولید شد و در آمریکا در ابتدا به عنوان ضد درد قوی برای دردهای بسیار شدید به کار برده شد. این دارو امروزه علاوه بر تسکین درد اغلب به عنوان بخشی از درمان وابستگی به مصرف هروئین یا نارکوتیک ها استفاده می شود.
متادون به فرم های دارویی قرص خوراکی، فرآورده تزریقی، پودر و محلول خوراکی در بازار دارویی ایران عرضه می شود. شرکت زاگرس دارو پارسیان داروی متادون را به شکل دارویی قرص خط دار 5، 20 و 40 میلی گرمی تولید و به بازار عرضه می کند.

متادون چگونه عمل می کند؟

متادون از طریق اتصال به نوعی از گیرنده اپیوئیدی و فعال سازی آن عمل می کند. متادون با این عملکرد، اثرات ضد درد و آرامبخش خود را ایجاد می کند. برخی اثرات دیگر همچون یبوست، دپرشن تنفسی، تهوع یا میوز هم به دلیل اتصال این دارو به گیرنده های اپیوئیدی ممکن است رخ دهد.
در واقع متادون نحوه پاسخ دهی مغز و سیستم عصبی به درد را تغییر می دهد به شکلی که بیمار احساس تسکین می کند. اثرات آن کندتر از قرص مسکن هایی مانند مورفین است. 
این دارو در درمان وابستگی به داروها یا مواد به کار می رود چرا که اثرات کند داشته و مانع بروز علائم سندروم محرومیت یا ترک می شود. این نوع از درمان وابستگی به مواد را Replacement Therapy  یا "جایگزین درمانی" می نامند. جایگزین درمانی تنها با نظر پزشک و تحت مراقبت متخصصین قابل اجراست زیرا ممکن است فرد مبتلا به اعتیاد، متادون را جایگزین مواد مصرفی خود کرده، به این دارو وابسته شود. در صورت تجویز متادون به منظور تسهیل روند ترک اعتیاد، باید بدانیم این دارو به جای ماده مصرفی فرد، مورد استفاده قرار نمی گیرد بلکه به عنوان بخشی از برنامه درمانی وابستگی به مواد و در کنار سایر مراقبت های روانی و جسمی در نظر گرفته می شود.

نحوه مصرف متادون به چه صورت است؟

قبل از هرچیز باید بدانیم داروی متادون تنها با نسخه پزشک قابل تهیه است و تهیه آن از طریق دیگر، غیرقانونی است. مصرف غیر قانونی متادون منجر به اعتیاد، بروز رفتارهای پرخطر و بروز علایم مسمومیت یا عوارض جانبی شدید می گردد.
میزان مصرف هر دارو توسط پزشک تعیین می شود. میزان مصرف متادون نیز تنها بر اساس تشخیص پزشک و با توجه به شرایط بیمار تعیین می گردد. چنانچه متادون به عنوان داروی ترک اعتیاد تجویز شده باشد، ممکن است نیاز به مصرف طولانی مدت دارو باشد. پس از طی دوره درمان، پزشک میزان دارو را به تدریج کاهش می دهد تا به آهستگی دارو قطع شود و علایم محرومیت ظاهر نگردد.

عوارض جانبی مصرف متادون چیست؟

هر دارو به همراه اثرات درمانی مطلوب ممکن است باعث عوارض ناخواسته نیز بشود. اگرچه تمام عوارض در یک فرد دیده نمی شود. در صورت بروز علایم زیر با پزشک خود مشورت کنید.
سرگیجه، خواب آلودگی، بی قراری،  یوفوریا، تشنج، تپش قلب، تاری دید، دوبینی، شوک، دپرشن تنفسی، احتباس ادراری، گرفتگی عضلات.
در صورت بروز هر یک از علایم زیر احتمال مسمومیت با دارو وجود دارد لذا به سرعت با پزشک خود تماس حاصل نموده به مراکز درمانی مراجعه نمایید:

• تنفس سطحی و کند
• خواب آلودگی و گیجی شدید
• ضربان کند قلب
• مردمک های بسیار تنگ شده
• کما

پیش از مصرف متادون چه مواردی را با پزشک خود مطرح کنیم؟

مصرف متادون در برخی افراد توصیه نمی شود. به همین دلیل پیش از مصرف این داروی ترک اعتیاد موارد زیر را به پزشک داروساز اطلاع دهید.

• بیماری های قلبی
• اختلالات الکترولیت
• مشکلات تنفسی و بیماری های ریوی
• سابقه تومور مغزی، آسیب ناحیه سر یا تشنج
• مشکلات صفراوی، پانکراس یا تیروئید
• مصرف آرامبخش ها یا داروهای سیستم عصبی مرکزی مانند ضد افسردگی و ضد اضطراب ها
• مصرف الکل یا داروهای خواب آور 
• تمامی داروها، فراورده های گیاهی یا مکمل های غذایی مصرفی خود را به پزشک اطلاع دهید

علایم مصرف بیش از اندازه متادون چیست؟

تغییر دوز دارو به صورت خودسرانه یا مصرف غیر قانونی متادون ممکن است موجب اوردوز یا مسمومیت با دارو شود. علایم مصرف بیش از حد متادون به شرح زیر است. در صورت مشاهده این علائم به سرعت به مراکز درمان مسمومیت مراجعه نمایید:

• تنفس آهسته
• ضربان قلب کند
• خواب آلودگی شدید
• ضعف عضلانی
• پوست سرد و مرطوب
• کوچک شدن مردمک ها
• بیهوشی و کما

آیا مصرف متادون در بارداری و شیردهی ممکن است؟

چنانچه باردار هستید یا در دوران شیردهی به سر می برید باید حتما این موضوع را با پزشک و داروساز خود در میان بگذارید. اگرچه داروی متادون از جفت عبور می کند و همچنین در شیر ترشح می شود، ممکن است در موارد خاص برای بیماران در دوران بارداری و شیردهی تجویز شود. خصوصا در مواردی که مادر به مصرف موادی مانند هروئین یا سایر نارکوتیک ها اعتیاد دارد ممکن است پزشک این مواد را با متادون جایگزین کند زیرا علائم سندروم محرومیت در نوزادانی که از مادران مبتلا به اعتیاد متولد می شوند در مصرف کنندگان متادون نسبت به هروئین کمتر و قابل کنترل تر است. این نوزادان باید تا مدت زیادی پس از تولد همچنان تحت نظارت پزشک باشند تا فرآیند ترک اعتیاد را به تدریج و ایمن طی نمایند.

توصیه های مهم درباره مصرف متادون

داروی متادون با داروهای زیر تداخل جدی دارد:

• ضد قارچ ها مانند ایتراکونازول و کتوکونازول
• داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز مانند رازاژیلین، سلژیلین
• الکل و داروهای خواب آور و آرامبخش
• در هنگام مصرف متادون  از رانندگی و کارهایی که نیاز به تمرکز دارد پرهیز کنید.
• چنانچه طولانی مدت این دارو را مصرف میکنید، از قطع ناگهانی آن خودداری کنید

داروی متادون چه مدت در بدن می ماند؟

مدت زمان باقی ماندن داروی متادون در بدن به عوامل بسیار متعددی وابسته است. از جمله این عوامل می توان به سن، وزن بیمار، متابولیسم بیمار، عملکرد کبد و کلیه ها، بیماری های زمینه ای، مدت زمان، میزان و فواصل مصرف متادون و نیز همزمانی با مصرف سایر داروها یا مواد مخدر اشاره نمود. به همین علت بازه زمانی 2 تا 13 روز برای حذف متادون از بدن، توسط متخصصین در نظر گرفته می شود. 

آزمایش های مربوط به سنجش مصرف متادون چگونه انجام می شوند؟

برای سنجش مصرف متادون و تشخیص مصرف این دارو توسط افراد روش های مختلفی وجود دارد که بر اساس روش های آزمایشگاهی مختلف، هزینه های متفاوت دارند.
تست ادرار: رایج ترین نوع تست تشخیص مصرف متادون است و در بازه یک ساعت تا دو هفته پس از آخرین مصرف، کاربرد تشخیصی دارد. از آنجا که تست ادرار ساده و کم هزینه است و بازه مناسبی را پوشش می دهد، معمولا بر سایر روش ها ترجیح داده می شود.
تست بزاق: این روش نیز غیرتهاجمی و ساده است. از 30 دقیقه پس از آخرین مصرف تا چند روز پس از آن را پوشش می دهد
تست مو: این نوع تست که بر روی نمونه موی افراد انجام می شود می تواند مصرف متادون را در مدت زیادی پس از آخرین مصرف نشان دهد. لیکن برای افرادی که به تازگی مصرف متادون را آغاز کرده اند، مدت چند هفته طول می کشد تا اثرات متادون در مو ظاهر شود. لذا این تست برای افرادی کاربرد دارد که مصرف طولانی مدت متادون داشته اند و تا ماه ها پس از آخرین مصرف این افراد قابل انجام است.
تست خون: متادون 30 دقیقه پس از مصرف در خون قابل ردیابی است و تا چندین روز پس از آخرین مصرف نیز در خون یافت می شود. آزمایش خون بسیار دقیق است لیکن به دلیل هزینه بالا و همچنین پوشش زمانی متوسط، معمولا در تشخیص مصرف متادون رایج نیست.

مقالات پیشنهادی
ترامادول چیست؟
استامینوفن کدئین
استامینوفن
قرص ضد تب
قرص سرماخوردگی