سرماخوردگی: راهنمای کامل پیشگیری، علائم و درمان در فصل سرما

با کاهش دما، «مهمان ناخوانده» هر سال، یعنی سرماخوردگی، شایع می‌شود. در این مقاله، هر آنچه باید درباره پیشگیری، شناسایی علائم و مدیریت این بیماری بدانید را بررسی می‌کنیم.

مقدمه: فصل عطسه و سرفه فرا رسید
با زرد شدن برگ‌ها و وزش بادهای خنک پاییزی، بسیاری از ما نه تنها باید لباس گرم‌تری بپوشیم، بلکه باید خود را برای رویارویی با یکی از شایع‌ترین بیماری‌های فصل نیز آماده کنیم: سرماخوردگی. اگرچه سرماخوردگی معمولاً یک بیماری جدی تلقی نمی‌شود، ولی می‌تواند چند روز تا یک هفته، برنامه‌ زندگی ما را مختل کند.
ولی سرماخوردگی دقیقاً چیست؟ چرا در پاییز و زمستان بیشتر به آن مبتلا می‌شویم؟ و مهم‌تر از همه، چگونه می‌توانیم از آن پیشگیری کرده و یا علائم آن را به بهترین شکل مدیریت کنیم؟
سرماخوردگی چیست؟ (و چرا آنتی‌بیوتیک کمکی نمی‌کند؟)
سرماخوردگی یک عفونت ویروسی شایع در دستگاه تنفسی فوقانی (بینی، گلو و سینوس‌ها) است. بیش از ۲۰۰ نوع ویروس گوناگون می‌توانند باعث سرماخوردگی شوند، ولی شایع‌ترین آن‌ها «راینوویروس‌ها» هستند.
نکته کلیدی: از آنجایی که عامل سرماخوردگی ویروس است، آنتی‌بیوتیک‌ها (چرک‌خشک‌کن‌ها) هیچ تأثیری در درمان آن ندارند. آنتی‌بیوتیک‌ها فقط باکتری‌ها را از بین می‌برند و مصرف خودسرانه آن‌ها در زمان سرماخوردگی، نه تنها به بهبودی کمکی نمی‌کند، بلکه می‌تواند منجر به مقاومت دارویی در بدن شود.

علائم شایع سرماخوردگی را بشناسید
علائم سرماخوردگی معمولاً ۱ تا ۳ روز پس از ورود ویروس به بدن ظاهر می‌شوند و شدت آن‌ها در افراد مختلف متفاوت است. این علائم عبارتند از:
آبریزش یا گرفتگی بینی: معمولاً با ترشحات شفاف شروع شده و ممکن است در ادامه غلیظ‌تر و زرد یا سبز رنگ شود.
گلودرد و خارش گلو
عطسه
سرفه (معمولاً خشک یا با خلط کم)
احساس خستگی و کسالت عمومی
بدن درد خفیف یا سردرد
تب خفیف (در بزرگسالان کمتر شایع است اما در کودکان بیشتر دیده می‌شود)

چرا در پاییز بیشتر سرما می‌خوریم؟
بسیاری تصور می‌کنند که «سرد شدن هوا» به خودی خود باعث سرماخوردگی می‌شود، ولی این یک باور نادرست است. عامل اصلی، ویروس است. با این حال، فصل سرما شرایط را برای انتقال ویروس فراهم‌تر می‌کند:
۱. تجمع در فضاهای بسته: با سرد شدن هوا، مردم زمان بیشتری را در محیط‌های بسته و بدون تهویه مناسب (مانند خانه، محل کار، مدارس و وسایل نقلیه عمومی) سپری می‌کنند. این امر، شانس انتقال ویروس از فردی به فرد دیگر را به شدت افزایش می‌دهد.
۲. خشکی هوا: هوای سرد معمولاً رطوبت کمتری دارد. همچنین، دستگاه‌های گرمایشی درون منازل، هوای داخل را خشک‌تر می‌کنند. خشکی هوا باعث خشک شدن مخاط بینی و گلو شده و سد دفاعی طبیعی بدن را در برابر ورود ویروس‌ها تضعیف می‌کند.
۳. پایداری ویروس‌ها: برخی از ویروس‌های سرماخوردگی (مانند راینوویروس‌ها) در دماهای پایین‌تر، پایداری بیشتری داشته و مدت طولانی‌تری در محیط زنده می‌مانند.

تفاوت سرماخوردگی، آنفولانزا و کووید-۱۹
در فصل پاییز، تشخیص این سه بیماری از یکدیگر می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، زیرا علائم مشترک زیادی دارند.
شروع علائم:
سرماخوردگی: تدریجی (طی چند روز)
آنفلوآنزا: ناگهانی (در عرض چند ساعت)
کووید-19: تدریجی یا ناگهانی

تب:
سرماخوردگی: نادر و خفیف
آنفلوآنزا: شایع، معمولاً بالا (38 تا 40 درجه)
کووید-19: شایع، می‌تواند خفیف یا شدید باشد

بدن‌درد:
سرماخوردگی: خفیف
آنفلوآنزا: شدید و شایع
کووید-19: شایع، می‌تواند شدید باشد

خستگی:
سرماخوردگی: خفیف تا متوسط
آنفلوآنزا: شدید (احساس گرفتگی)
کووید-19: شدید و طولانی‌مدت

سرفه:
سرماخوردگی: خفیف تا متوسط (معمولاً خلط‌دار)
آنفلوآنزا: شایع و خشک
کووید-19: شایع، معمولاً خشک (ممکن است تنگی نفس هم باشد)

عطسه:
سرماخوردگی: بسیار شایع
آنفلوآنزا و کووید-19: گاهی

گلودرد:
سرماخوردگی: بسیار شایع
آنفلوآنزا: گاهی
کووید-19: شایع

از دست دادن بویایی یا چشایی:
سرماخوردگی و آنفلوآنزا: نادر
کووید-19: شایع (گرچه در سویه‌های تازه کمتر دیده می‌شود)

پیشنهاد زاگرس دارو: در صورت داشتن علائم شدید یا شک به آنفولانزا یا کووید-۱۹، به ویژه اگر تب بالا یا تنگی نفس دارید، حتماً با پزشک مشورت کنید و از تست‌های تشخیصی مناسب استفاده نمایید.

درمان سرماخوردگی: چه زمانی به دارو نیاز داریم؟
همانطور که گفته شد، سرماخوردگی درمان قطعی ندارد و بدن خود به خود پس از طی دوره بیماری (معمولاً ۷ تا ۱۰ روز) با ویروس مبارزه کرده و بهبود می‌یابد. هدف از درمان، مدیریت علائم و کمک به بدن برای بهبودی سریع‌تر است.

۱. درمان‌های خانگی و مراقبت‌های حمایتی (مهم‌ترین بخش درمان)
استراحت مطلق: مهم‌ترین کاری که می‌توانید انجام دهید. به بدن خود فرصت دهید تا تمام انرژی خود را صرف مبارزه با ویروس کند.
مصرف مایعات فراوان: نوشیدن آب، چای گرم، دمنوش‌های گیاهی (مانند آویشن و عسل) و سوپ مرغ به رقیق شدن ترشحات بینی و جبران آب از دست رفته بدن کمک می‌کند.
مرطوب نگه داشتن هوا: استفاده از دستگاه بُخور سرد یا گرفتن دوش آب گرم می‌تواند به کاهش گرفتگی بینی و خشکی گلو کمک کند.
غرغره آب نمک: غرغره کردن آب نمک ولرم (نصف قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب) چندین بار در روز، التهاب و درد گلو را تسکین می‌دهد.

۲. داروهای بدون نسخه
مسکن‌ها و تب‌بُرها: داروهایی مانند استامینوفن (استاگروفن) یا ایبوپروفن (زاگروپین) می‌توانند به کاهش تب، بدن درد و سردرد کمک کنند. (در مصرف ایبوپروفن احتیاط شود و در صورت داشتن مشکلات گوارشی یا کلیوی با پزشک مشورت کنید).
داروهای ضد احتقان: به صورت اسپری بینی یا قرص (زاگروکلد) موجود هستند و به باز شدن گرفتگی بینی کمک می‌کنند. (در مصرف اسپری‌های بینی نباید بیش از ۳ روز مداومت کرد).
آنتی‌هیستامین‌ها (ستیریزین زاگرس دارو): به کاهش آبریزش بینی و عطسه کمک می‌کنند.

احتیاط: بسیاری از داروهای سرماخوردگی ترکیبی از چند ماده (مثلاً استامینوفن، ضد احتقان و آنتی‌هیستامین) هستند. مراقب باشید که از یک ماده، بیش از حد مجاز مصرف نکنید.

پیشگیری: بهترین درمان است
در فصل سرما، پیشگیری همیشه هوشمندانه‌تر از درمان است.
شستشوی مکرر دست‌ها: این مهم‌ترین اصل است. دست‌های خود را به طور مرتب با آب و صابون (حداقل ۲۰ ثانیه) بشویید، به ویژه پس از بازگشت به خانه، پیش از غذا خوردن و پس از تماس با سطوح عمومی.
جلوگیری از تماس دست با صورت: ویروس‌ها بیشتر از راه لمس چشم، بینی یا دهان با دست‌های آلوده وارد بدن می‌شوند.
تقویت دستگاه ایمنی: تغذیه سالم (سرشار از میوه و سبزیجات)، خواب کافی و ورزش منظم، دستگاه ایمنی شما را قوی نگه می‌دارد.
تهویه هوا: حتی در هوای سرد، تلاش کنید روزانه برای چند دقیقه پنجره‌ها را باز بگذارید تا هوای تازه در محیط بسته جریان یابد.
تزریق واکسن آنفولانزا: اگرچه واکسن آنفولانزا از سرماخوردگی پیشگیری نمی‌کند، اما شما را در برابر آنفولانزای فصلی که بیماری شدیدتری است، ایمن می‌کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه سرماخوردگی معمولاً خود به خود بهبود می‌یابد، ولی در صورت داشتن علائم زیر، حتماً به پزشک مراجعه کنید:
علائمی که پس از ۱۰ روز بهبود نیافته یا بدتر شده‌اند.
تب بالا (بیش از ۳۸.۵ درجه) که بیش از ۳ روز طول بکشد.
تنگی نفس، خس‌خس سینه یا درد قفسه سینه
گلودرد بسیار شدید (ممکن است نشانه عفونت باکتریایی مانند استرپتوکوک باشد).
سردرد شدید و غیرمعمول یا درد شدید در ناحیه سینوس‌ها.
در صورتی که علائم شما بهبود یابد و ناگهان با تب بالا و سرفه شدیدتر بازگردد (ممکن است نشانه عفونت ثانویه مانند ذات‌الریه باشد).

سخن پایانی
سرماخوردگی بخش جدایی‌ناپذیر فصل پاییز و زمستان است. با رعایت بهداشت فردی، تقویت دستگاه ایمنی و مدیریت درست علائم، می‌توانید این فصل را با کمترین چالش و در سلامت کامل سپری کنید. به بدن خود گوش دهید، استراحت کافی را جدی بگیرید و از مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها خودداری کنید.